Φτελιά

Βρίσκεται σε υψ. 1000μ. πλησίον του Δ.Δ. Αλεστίων, περιβάλλεται από πανύψηλες βουνοκορφές με υπέροχα και πυκνά δάση ελάτης, κέδρου, βελανιδιάς και φτελιάς, με τον ποταμό Τρικεριώτη να χύνεται στη λίμνη των Κρεμαστών , αποτελεί σπάνιας φυσικής ομορφιάς ορεινό τοπίο.

Στη Φτελιά μπορούμε να πάμε εκτός από Προυσό, Αγ. Βλαχέρνα, Αγαλιανό και από Χούνη Αιτωλοακαρνανίας, μια καταπληκτική διαδρομή με θέα τις ελατόφυτες βουνοκορφές να αντικατοπτρίζονται στα νερά τις λίμνης των Κρεμαστών.


Τετάρτη 27 Απριλίου 2011

C H R I S . H O N D R O S -- O. Ε Υ Ρ Υ Τ Α Ν Α Σ -- ΑΠΟ. Τ Η Ν. Α Γ Ι Α . Β Λ Α Χ Ε Ρ Ν Α. ( Ε Ρ Κ Ι Σ Τ Α)

C H R I S    H O N D R O S

( Χριστόφορος Χονδρός του Χρήστου)
Ένας Έλληνας  φωτορεπόρτερ Ευρυτανικής καταγωγής, άφησε την τελευταία του πνοή στις 20 Απριλίου 2011 σε ηλικία 41 ετών στην Mistrata της Λιβύης, ενώ κάλυπτε τον εμφύλιο πόλεμο.
  Ο Κρις γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 14 Μαρτίου το 1970 από πατέρα ‘Ελληνα και μητέρα Γερμανίδα.
Ο πατέρας του, Χρήστος Χονδρός γιός του Αλέξη, γεννήθηκε στην Αγία Βλαχέρνα (Ερκίστα) Ευρυτανίας και μετανάστευσε στην Αμερική το 1947, λίγο μετά τη λήξη του  Β’ Παγκοσμίου πολέμου και απεβίωσε το 2000 από την επάρατο νόσο, στη Βόρεια Καρολίνα.
Ο Κρις Χονδρός σπούδασε Αγγλική Φιλολογία, καθώς και την τέχνη της φωτογραφίας και καθιερώθηκε σαν ένας από τους σημαντικότερους φωτορεπόρτερ, αφού κάλυψε τα πιο σημαντικά γεγονότα του πλανήτη τα τελευταία 15 χρόνια όπως: Κοσσυφοπέδιο, Αγκόλα, Σιέρα Λεόνε, Αφγανιστάν, Κασμίρ, Παλαιστίνη, Ιράκ, Λιβερία. Στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, πήρε φωτογραφίες « στο σημείο μηδέν» όπως αναφέρεται. Κάλυψε επίσης

τις καταστροφές του τυφώνα  «Κατρίνα» και το 2010 το σεισμό στην Αιτή. 
To 2004 ακολούθησε και κάλυψε την προεδρική εκστρατεία του Γερουσιαστή Τζον Κέρι.
Έχει λάβει 10αδες διακρίσεις και βραβεία στις ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες, με σημαντικότερη διάκριση το βραβείο Pulitzer, για το ντοκιμαντέρ το 2004, με θέμα τον εμφύλιο  στη Λιβερία.
Το έργο του παρουσιάστηκε ως καλύψεις των περιοδικών όπως το Newsweek, το Economist και στα πρωτοσέλιδα των The  New York Times, Washington Post, Los Angeles Times και σε πολλά άλλα πρωτοσέλιδα ανά τον κόσμο.
Μεγάλη η θλίψη και στην ομογένεια, αφού όλοι μιλάνε για ένα Ελληνόπουλο με σπάνιο ήθος και λεβεντιά. 


 Ο Chris 2 ημέρες πριν το θάνατό του στη Mistrata



Παρασκευή 22 Απριλίου 2011

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ

                                                                                                                                                                                    Τη Μ. Παρασκευή  και του Λαζάρου, είχαμε έθιμο στο χωριό μας, το μοιρολόγι. Αλλά και στα γειτονικά χωριά μας, Αλέστια ,Ηρκίστα, Αγαλιανό, Χούνη, Ψηλόβραχο, Αγία Τριάδα, το ίδιο έθιμο επικρατούσε.                    

Εμείς δεν λέγαμε κάλαντα στις γιορτές των Χριστουγέννων και εφόσον δεν λέγανε και οι παλαιότεροι, δεν τα γνωρίζαμε. Τότε δεν υπήρχε ούτε ραδιόφωνο και όπως ήταν κλειστές και          απομονωμένες κοινωνίες , δύσκολα άλλαζαν οι συνήθειες και τα έθιμα. Ένας δάσκαλος προσπάθησε στ’ Αλέστια να    καθιερώσει τα κάλαντα των Χριστουγέννων,
(αν θυμάμαι καλά ο Λατσούδας) και για πρώτη φορά στολίσαμε και δέντρο στο σχολείο.
Είχε φέρει χριστουγεννιάτικα στολίδια και είχαμε εντυπωσιαστεί με το στολισμένο ελατάκι.
Απ΄ όσο θυμάμαι είπαν τα παιδιά στ’Αλέστια εκείνη τη χρονιά τα κάλαντα, αλλά δεν υπήρχε συνέχεια.
Ίσως οι καιρικές συνθήκες να έπαιξαν ρόλο στη μη επικράτηση του εθίμου γενικότερα, αφού τα χιόνια παλιότερα ξεκίναγαν του Αγίου Νικολάου και πολλές φορές και μέχρι το Λαμπρή μας συντρόφευαν με ελάχιστα διαλείμματα. Έπεφτε δε αρκετό, πολλές φορές και πάνω από 2 μέτρα.
Τα ορεινά χωριά μας διαμόρφωσαν το δικό τους έθιμο, όπως και πολλά άλλα έθιμα των χωριών μας διαφέρουν από άλλες περιοχές της Ερυτανίας.
Του Λαζάρου στολίζαμε ένα καλάθι με διάφορα λουλούδια και λέγαμε ‘’ το Λάζαρο’’ .

Τη μεγάλη Παρασκευή τυλίγαμε το καλάθι με ένα μαύρο πανί και τοποθετούσαμε επάνω ένα αυτοσχέδιο ξύλινο σταυρό . Πάντα ήμασταν δύο παιδιά και μας αποκαλούσαν «Λαζαρούδια».
Όταν το πρόγραμμα περιλάμβανε ""να τα πούμε"" και σε κάποιο γειτονικό χωριό ( συνήθως λόγω των μεγάλων αποστάσεων περιοριζόμαστε σε ένα από τα άλλα χωριά), έπρεπε να φύγουμε νωρίς το πρωί ( μπουνώρα ) για να επιστρέψουμε στο χωριό μας, να τα πούμε κι εκεί.


Θυμάμαι να τα λέμε  εκτός από τη Φτελιά, στην Τσέρκο, στα Μυλωνε’ί’κα ,στην Ηρκίστα, στον Αγαλιανό και στ ‘ Αλέστια.
Η φτώχια δεν επέτρεπε στους κατοίκους να δίνουν χρήματα και κυρίως έδιναν αυγά γι αυτό είχε επικρατήσει το στόλισμα του καλαθιού..
Πολλές φορές μας έδιναν από μία κουταλιά ζάχαρη η και καρύδια , γιατί δεν υπήρχαν αυγά η χρήματα. Τα χρήματα που μαζεύαμε ήταν λίγα.
 Δεν τα λέγαμε παραμονή , του Λαζάρου και της Μ. Παρασκευής, αλλά αυθημερόν.
Η Μ. Παρασκευή ήταν  πένθιμη μέρα, και το μοιρολόγι που λέγαμε ήταν:

« Σήμερα μαύρος ουρανός σήμερα μαύρη μέρα.
Σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται,
σήμερα βάλανε βουλή οι άνομοι Οβραίοι,
για να σταυρώσουν το Χριστό των πάντων Βασιλέα.              
Κι ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι
Να λάβει Δείπνο Μυστικό να τον συλλάβουν όλοι.                 
Και η Παναγία η Δέσποινα καθόταν μοναχή της
Τας προσευχάς της έκανε για το μονογενή της
Φωνή της ήρθε εξ ουρανού κι απ’ Αρχαγγέλου στόμα.
Πάψε κυράμ’ τις προσευχές, πάψε και τις μετάνοιες
Το γιο σου τον επιάσανε και στον χαλκιά τον πάνε
Και στου Πιλάτου την αυλή εκεί τον τυραννάνε.
Χαλκιά, χαλκιά φκιάξε καρφιά φκιάξε τρία περόνια
Κι εκείνος ο παράνομος βαρεί και φκιάνει πέντε
Εσύ χαλκιά που τα φκιαξες πρέπει να μας διατάξεις.
Βάλτε τα δυο στα πόδια Του, τ’ άλλα τα δυο στα χέρια
Το πέμπτο το φαρμακερό μπήξτε το στην καρδιά Του
Να τρέξει αίμα και νερό να λιγωθεί η καρδιά Του.
Η Παναγία σαν τ’ άκουσε έπεσε και λιγώθη.
Σταμνί νερό της ρίξανε τρία κανάτια μούσχο.
για να της έρθει ο λογισμός, για να της έρθει ο νους Της.
Όταν της ήρθε ο λογισμός όταν της ήρθε ο νούς Της.
Ζητά μαχαίρι να σφαγεί φωτιά να πάει να πέσει.
Ζητά γκρεμό να γκρεμιστεί για το μονογενή Της
.Η Μάρθα κι Μαγδαληνή και του Ιακώβ η μάνα.
Και του Λαζάρου η αδελφή και οι τέσσερις αντάμα.
Πήραν ένα στρατί – στρατί – στρατί το μονοπάτι.
Το μονοπάτι τσ’ έβγαλε εις του ληστού την πόρτα.
Άνοιξε πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου.
Κι η πόρτα από το φόβο της ανοίγει μοναχή της.
Κοιτά δεξιά κοιτά ζερβά κανέναν δεν γνωρίζει
Κοιτά και δεξιότερα βλέπει τον Αι – Γιάννη.
Αφέντη Αι – Γιάννη Πρόδρομε και βαφτιστή του γιού μου.
Μην είδες τόνι γιόκα μου και συ το διδάσκαλό σου;
Δεν έχω στόμα να σου πω, γλώσσα να σου μιλήσω.
Δεν έχω χειροπάλαμο για να σου τονε δείξω.
Βλέπεις εκείνο το γυμνό τον παραπονεμένο.
Όπου φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγμένο.
Όπου φορεί στην κεφαλή αγκάθινο στεφάνι.
 Εκείνοςείναι ο γιόκας σου και εμένα ο διδάσκαλός μου.
Η Παναγιά πλησίασε γλυκά τον ερωτάει.
Δε μου μιλάς παιδάκι μου δε μου μιλάς παιδί μου.
Τι να σου πω μανούλα μου τι να σου μολογήσω
Το Μέγα Σάββατo αργά μετά το μεσονύχτι
 που θα λαλήσει ο πετεινός και θα κτυπούν καμπάνες
 Tότε και εσύ μανούλα μου θα έχεις χαρές μεγάλες.

Κυριακή 17 Απριλίου 2011

Ε Ν Θ Υ Μ Η Σ Ε Ι Σ 1404 - 1881 ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΟΣ ΣΕΙΣΜΟΣ 11 Ιουλίου 1566

(παράρτημα ά περίοδος 1404 – 1881) ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ(Κ. ΣΠΑΝΟΣ)

Οι ενθυμήσεις είναι ιστορικά σημειώματα, συνήθως ολιγόστιχα, γραμμένα στην εσωτερική πλευρά των εξωφύλλων, στα περιθώρια των σελίδων και στις λευκές σελίδες των εντύπων και χειρογράφων εκκλησιαστικών βιβλίων .Τις έγραψαν ιερείς, καλόγεροι, ψάλτες, δάσκαλοι, ολιγογράμματα κυρίως άτομα, χωρίς φυσικά να λείπουν και επιφανείς της εποχής όπως είναι ο πρώην οικουμενικός πατριάρχης Καλλίνικος Γ’ ο Ζαγοριανός και ο ηγούμενος Άνθιμος Ολυμπιώτης.

Οι γραφείς των ενθυμήσεων, ανώνυμοι συνήθως, ήθελαν να απαθανατίσουν κάποιο γεγονός, το οποίο συνέβη στο μοναστήρι, στο χωριό, στην πόλη και στην περιοχή τους και τους προξένησε μεγάλη εντύπωση. Κατέγραψαν γεγονότα με συντομία, με ορθογραφικά, συντακτικά και εκφραστικά λάθη και μερικές φορές περιγράφουν ενθυμήσεις που σε κάποια σημεία είναι δυσνόητες. Τα γεγονότα αυτά κυρίως έχουν τοπικό αλλά και ευρύτερο ενδιαφέρον.
Την αξία των ενθυμήσεων έχουν επισημάνει σπουδαίοι ιστορικοί, όπως ο Σπύρος Λάμπρου, ο Κωνσταντίνος Άμαντος, ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος - Κεραμεύς, ο Ν. Α. Βέης κ.α.
Το θεματικό ενδιαφέρον των ενθυμήσεων , αναφέρεται σε πάρα πολλά γεγονότα
τα οποία έλαβαν χώρα στη χρονολογική περίοδο 1404 – 1881 όπως :

Αγορά Ενορίας το 1764
Αγορά κτημάτων 1781-1792
Κοσμάς Αιτωλός 1774,1777
Ακρίβεια24/2/1621-12/4/1796
Ακρίδα 1/7/1767
Ανομβρία 1680-1740
Αλβανοί –Αρβανίτες 1711 – 1799
Αρματολοί 1/11/1798-18ος αι.
Βαμπάκι 1/7/1767-1795
Βιβλία (αγορές-αφιερώσεις)
Βο’ι’βόντες1779-1783
Βρύσες 1722-1723
Γενίτσαροι 5/4/1769-4/5/1787
Γεφύρια 1666-1797
Δάσκαλοι 1543-18ος αι.
Δερβένια 1743-1778
Εβραίοι 1588-14/4/1770
Εκλείψεις ηλίου, σελήνης 20/3/1661 -24/5/1788
Εκτελέσεις 1616 – 1785
Εμποροπανηγύρεις 1588-1716
Επαγγελματίες 15ος αι.-20/1/1799
Επαναστάσεις – κινήματα 11/7/1404 – 1614
Επιζωότια - φόφος ζώων17ος αι.-20/10/1788
Επισκέψεις βεζίρηδων 18/5/1715 – 17/7/1715
Επισκέψεις Εατριαρχών 23/101742-23/12/1716
Επισκέψεις σε Μονές1735-5/8/1795
Επίσκοποι (εκλογές –θάνατοι)
Έριδες-συνοριακές διαφορές 1644-1794
Εφημερίου διορισμός 18/10/1783
Ιατροί 12/2/1748 – 10/2/1790
Ιστιράς (προκ/ρισμένη τιμή σίτου 4/9/1768-9/11/1768
Καιρικά φαινόμενα 1543-2/6/1797
Καύσωνας 17/8/1768
Κλέφτες 1688-1793
Ληστές- λεηλασίες 1711-1799
Μεταξοσκώληκες 30/6/1739-1786
Μισθός νέου 26/9/1783
Μοναχοί 15/6/1499-13/9/1797
Μονές 1517-1798
Μπεηδες 1/3/1611-1793
Ναοί 1661-18/10/1783
Νομισματικά θέματα 1640-1641
Ουράνια φαινόμενα Νοέμ.1617- 12/3/1786
Παιδομάζωμα 30/4/1573
Πανούκλα- θανατικό 1649-8/4/1795
Παρακάλια (αλληλεγγύη)22/3/1781
Πασάδες 1743-1793
Περιηγητές1779-1795
Πλημμύρες 30/9/1540-17/4/1796
Πόλεμοι 28/6/1522-1792
Πυρκαγιές- πυρπολήσεις 14/8/1669-15/1/1790
Πώληση Ενορίας 12/10/1756
Πώληση Τέμπλου 1767-1787
Σεγκούνι ( η αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία)15ος αι.
ΣΕΙΣΜΟΙ 22/4/1444-7/6/1787
Σεληνιασμένος 17ος αι.
Σουλτάνοι 1667-19/11/1796
Στάχτη-χώμα( από Αφρική)1/12/1623-3/4/1746
Σχολεία 1591-19/11/1796
Τιμές προϊόντων 1516-1795
Φίδια 21/5/-23/6/1713
Φόροι 12-17/4/1696-1796(αρματολίκι)
Φυλάκιση 12/6/1792
Χάνι 29/3/1747
Χειμώνας χιόνι 29/2/1582-29/3/1694

Από τις παραπάνω ενθυμήσεις θα σταθούμε , σε ένα τρομακτικό σεισμό όπως αναφέρεται και αφορά και την περιοχή της Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίαςτην 11 Ιουλίου 1566 και συγκεκριμένα τα χωριά Ψηλόβραχο και Τσερκοβοφτελιά, όπως λεγόταν τότε το χωριό μας.

Φτελιά- Τσέρκο η Τσέρκοβα (Έρμες)
«Πάλιν εν έτει ζοδ’ μηνί Ιουλίου ια’, ημέρα ε’ έγινε σεισμός μέγας και φοβερώτατος και επεκράτησεν χρόνο α’και τα μέρη Λιτζάς και Αγράφων ( η έδρα της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων ήταν η Επισκοπή. Παλαιότερη ονομασία-Ζευγοστάσιον- ονομάσθη επί Χ. Τρικούπη και το όνομα είναι σχετικό με την επισκοπή Λιτζάς και Αγράφων) [α]λλά και η του Ροδοβισδίου (η Επισκοπή Ροδοβισδίου ανήκε στη Μητρόπολη της Λάρισας. Οι οικισμοί της βρίσκονταν στους νομούς Καρδίτσας -στα Βραγγιανά ήταν η έδρα της- ,Ευρυτανίας, Αιτωλοακαρνανίας και Άρτας) και έπεσον εκκλησίαις και οίκοι ούκ ολίγοι και φόνοι άπειροι εγένοντο και τα όρη εσπάραξαν ( σημειώθηκαν κατολισθήσεις)». ( Σπυρίδων Λάμπρου: Βραχέα Χρονικά, επιμ . Κ. Άμαντος, Ακαδημία Αθηνών Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας, εν Αθήναις1932τ.Α’σελ.61).


                                                                       Τσέρκο - Έρμες               


                                              «…και τα όρη εσπάραξαν …»

Απέναντι από την Επισκοπή βρίσκεται το χωριό Ψηλόβραχος (Σοβολάκο η παλιά ονομασία, γνωστό και από τη μάχη του Σοβολάκου-Κορομηλιάς).

Στο χωριό Ψηλόβραχος συνέβη μεγάλη κατολίσθηση και όπως λέει η παράδοση(Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια Ι.Ν. Κουφός τ. 3 σ.871) αυτή προκλήθηκε μετά από κατάρα του Επισκόπου Λιτζάς και Αγράφων ( Επίσκοπος Θεόφιλος 1565-1600 βλέπε Ζαχ.Ν. Μαθά Κατάλογος των πρώτων επισκόπων και των εφεξής πατριαρχών, Αθήνα 1884 έκδοση β’ σ.103-104), σε προεστό του χωριού, αφού παραπλανήθηκε ο Επίσκοπος και έδωσε την συγκαταθεσή του για πράξη ατιμίας.

Όπως φαίνεται από τις Ε Ν Θ Υ Μ Η Σ Ε Ι Σ ο σεισμός της 11ης Ιουλίου 1566 αφορά και το χωριό Ψηλόβραχος και την Τσερκοβοφτελιά (Έρμες)

Ακριβώς η πίσω πλευρά του βουνού Καμάρια( Ψηλή Ράχη)-Κορομηλιά, από τον Ψηλόβραχο, βρίσκεται το χωριό μας Φτελιά. Τσερκοβοφτελιά λεγόταν τότε η Τσερκοφτελιά.

Στην Τσέρκο η Τσέρκοβα υπήρχε οικισμός, ο οποίος καταστράφηκε την ίδια περίοδο αφού                 « κατέβηκε το βουνό» και τεράστιοι βράχοι καταπλάκωσαν όλα τα σπίτια( από τα οποία διακρίνονται ακόμα οι τοίχοι) .

Οι βράχοι υπάρχουν ακόμη διάσπαρτοι σε ολόκληρη την περιοχή, στα χωράφια , μέχρι την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου και τις λαγκαδιές πλησίον του κοιμητηρίου. Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ αναφέρει ότι την ώρα που έγινε ο σεισμός, βρήκε τους κατοίκους σε γεωργικές εργασίες και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τα θύματα να είναι ελάχιστα. Υπήρχαν στον οικισμό αυτόν μεταξύ άλλων , περίπου 30 πολυμελείς οικογένειες με το όνομα Σιρόκος (ώ) η Σιορόκος (ώ) η Σορόκος (ώ) η Συρόκος (ώ) από τις οποίες λίγες παρέμειναν στο χωριό. Οι περισσότερες διασκορπίστηκαν σε άλλα χωριά όπως Προυσό ,Αγία τριάδα Αιτωλοακαρνανίας, Αγρίνιο, Φωκίδα και σε άλλα μέρη όπου είχαν συγγενείς. Κάποιοι απ’ τους πληγέντες , με τα προνόμια που έδωσαν οι Τούρκοι για εποικισμό στο νησί της Σάμου, εκείνη την περίοδο, εγκαταστάθηκαν στο νησί, μαζί με άλλους Ρουμελιώτες.

Μάλιστα αν κανείς πάει στο Καρλόβασι της Σάμου, θα νομίζει πως βρίσκεται στη Ρούμελη, αφού η προφορά τους σε πολλά σημεία ταιριάζει με τη ρουμελιώτικη . Επίσης το όνομα Σιορόκος ,όπως και πολλά άλλα που υπάρχουν στη Ρούμελη, υπάρχει καιστη Σάμο.
Μετά την καταστροφή ο οικισμός ερήμωσε και έμεινε ως τοπωνύμιο «Έρμες».

                                                                                                                         Βασίλης Σιορόκος

Παρασκευή 1 Απριλίου 2011

ΚΑΤΟΧΗ- ΜΟΝΟΔΕΝΔΡΙ ΛΑΚΩΝΙΑΣ 26-11-1943


ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ 2 ΧΡΟΝΙΑ-ΔΟΜΝΙΣΤΑ Στην ομιλία του Μιχάλη Σταφυλά στην εκδήλωση «Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ» στη Δομνίστα Ευρυτανίας, μεταξύ άλλων αναφέρθηκε και η περίπτωση της Ελένης Τζιβανοπούλου, μιας μάνας από τη Σπάρτη, που μαζί με τους 117 ΕΑΜίτες που τους πήγαιναν για εκτέλεση ήταν και τα 4 παιδιά της. Εκλιπαρώντας να μην γίνουν οι εκτελέσεις από τους Γερμανούς, οι δοσίλογοι την έβαλαν στο φοβερό δίλημμα να διαλέξει ένα από τα 4 παιδιά της που θα γλύτωνε την εκτέλεση. Μη μπορώντας να διαλέξει δεν διάλεξε κανένα, αλλά σάλεψε το μυαλό της .και για καιρό γύρναγε απελπισμένη στον τόπο της εκτέλεσης των τεσσάρων παιδιών της .Ο Σταύρος Ψιμογεράκης έγραψε ένα μεγάλο ποίημα από το οποίο παρατίθεται ένα μόνο κομμάτι, στο οποίο δίνεται και η απάντηση της μάνας, όταν τη ρωτούσαν το γιατί. Στην εκδήλωση το ποίημα απήγγειλε η ηθοποιός Άννα Πολυτίμου Παπακωνσταντίνου:

Για τούτο πήρα τα βουνά
Ματάκια μου και φως μου
Γιατί έχασα το είναι μου
Και τα συλλογικά

Τους έπεσα γονατιστή
Τους φίλησα τα πόδια
Από τα τέσσερα παιδιά
Ν ΄αφήσουνε το ένα
Και οι προδότες μου είπανε
Έμπα και διάλεξέτο

Πια σκύλα μάνα είν αυτή
Που τα παιδιά διαλέγει
Να κανει βήμα στο σωρό
Να μπει και να διαλέξει
ποιόνε νάφήσω στο σωρό
Και ποιόν να διαφεντέψω
Το πρωτοπαίδι η το στερνό
Το δεύτερο η το τρίτο
Που όλα και τα τέσσερα
Καρδιά μου είναι αίμα

Όρος βαρύς όρος σκληρός
Μπροστά γκρεμός βαθύς γκρεμός
Φαράγκι από ξοπίσω
Ποιόνε νάφήσω στη σφαγή
Και ποιόνε να κρατήσω

Δεν είναι γλέντι η ζωή
Κι ο θάνατος παιχνίδι
Η τρέλα τα συλλοϊκά
Τρυπάει σα μαύρο φίδι
Σαν πικραμένη Παναγιά
Τάψήλου ορθώνω το κορμί
Και στους προδότες λέω

Εγώ μωρέ δεν ξεδιαλέω
Πάρτε τους και τους τέσσερους
Χαλάλι της πατρίδας μας
Της λευτεριάς της ακριβής
Να γίνουν ηλιαχτίδα

Τάηδόνια εκεί βουβάθηκαν
δεν κελαηδούν στο ρέμα
βαφτηκε ο ήλιος κόκκινος
έγινε ο ήλιος αίμα.

Η επιτύμβια στήλη περιλαμβάνει τα 120 ονόματα των εκτελεσθέντων, μεταξύ των οποίων και τα 4 αδέλφια Τζιβανόπουλοι (Δημοσθένης, Ιωάννης, Σωκράτης, Παρασκευάς).

Τη δραματική εκείνη στιγμή η δόξα άγγιζε το πρόσωπο ενός άλλου ήρωα. Το γλυκό πρόσωπο του αθάνατου Χρήστου Καρβούνη.Μεγάλη μορφή αυτοθυσίας και πατριωτισμού αποτελεί η εκτέλεση του γιατρού Χρήστου Καρβούνη στο Μονοδέντρι μαζί με 117 άλλους πατριώτες από τους Γερμανούς στις 26-11-1943 που γεννήθηκε στην Αράχωβα και σπούδασε στη Γερμανία.

Γιατρός εξαίρετος, σπουδαγμένος στη Γερμανία, που έδινε στους αρρώστους του ζωή απ τη ζωή του... σκέφτηκε μέσα στην ασύλληπτη τραγικότητα του μακελειού ότι ανάμεσα στους 117 ήταν παιδιά ανήλικα, τέσσερα αδέλφια από μια οικογένεια (Τζιβανόπουλοι) και τρία από δύο άλλες (Αλεμαγκίδη και Κεχαγιά).
Παρακάλεσε τους Γερμανούς να μη σκοτώσουν τα ανήλικα παιδιά... Το μόνο που γινότανε του απάντησαν, ήτανε να γλιτώσει ο ίδιος... Τους έβρισε... Εκείνος, όμως, διάλεξε τον δοξασμένο θάνατο. Τον γάζωσαν με λύσσα οι Γερμανοί και έτσι δεν έμεινε πια όρθιος ούτε ένας».
Ανάμεσα στους ήρωες που έπεσαν για τη λευτεριά ο διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας Σπάρτης (Α. Ζερβομπεάκος), δικηγόροι (Φικιώρης, Σάλμας, Αλεμαγκίδης, Θεοφίλης), καθηγητές (Χίος, Παπαδάκος, Κουτρουμάνος), δημοσιογράφοι (Τριήρης, Γκουζούλης), πατεράδες και γιοι (Τζιβανόπουλος, Αλεμαγγίδης, Ανδριτσάκηες, Παπαστάθης, Σταυράκος...), επαγγελματίες, άνθρωποι του μόχθου, τσοπάνηδες, αλλά και μία γυναίκα (Βασιλική Μαρινάκη). Κάθε σπίτι και νεκρός...

Η Ιωάννα Τσάτσου στο ημερολόγιό της



Αντιγράφω πάλι από τη Ημερολόγιό μου:


27 Νοέμβρη 1943


Όλη τη νύχτα κατακλυσμός η βροχή, δεν μ’ άφηνε να κοιμηθώ. Μα το πρωί άνοιξα το παράθυρο στην πιο λαμπρή χειμωνιάτικη μέρα. Η γη ήταν πλυμένη, πεντακάθαρη. Ο ήλιος φωτεινός και ζεστός, σαν ήλιος Αυγούστου. Χτύπησε το τηλέφωνο. Σήκωσα η ίδια το ακουστικό και άκουσα την είδηση:


“Στη Σπάρτη, στο Μονοδένδρι τουφέκισαν χτες οι Γερμανοί εκατόν δέκα εφτά, όλο τον ανθό της πόλης και μέσα σ’ αυτούς το Χρήστο Καρβούνη”. Έμεινα σαν απολιθωμένη. Δεν καταλάβαινα. Δεν ήθελα να καταλάβω. Ο άνθρωπος ξαναείπε τα ίδια λόγια, τον ακούω ακόμα. Χτες το πρωί στο Μονοδένδρι τουφέκισαν εκατόν δέκα εφτά. Τέσσερα παιδιά του Τζιβανόπουλου και τον γιατρό Καρβούνη. Κάθε σπίτι κι ένας νεκρός. Όλη η Σπάρτη μοιρολογάει. Αν είχε καεί ολόκληρη, θάταν λιγότερο το κακό.

-Μα γιατί; μπόρεσα να ρωτήσω.

-Σκότωσαν ένα γερμανό στρατιώτη στο Μονοδένδρι, μου είπε πάλι ο άνθρωπος από την άλλη μεριά του ακουστικού.

Πήγα στο γραφείο για την ημερήσια δουλειά. Σαν αυτόματο άκουα τα προβλήματα του κόσμου. Και το πρωί, και τώρα το βράδυ, μια σκέψη είναι πάντα εκεί και δεν μ’ αφήνει να ησυχάσω:

“Ο Χρήστος Καρβούνης δεν θα δει ζωντανός ελεύθερη την Ελλάδα”. Αυτή η μεγάλη του λαχτάρα που τον έκανε να κινεί γη και ουρανό, να ζει και να πεθαίνει κάθε στιγμή, βούλιαζε μες στο χάος των ανεκπλήρωτων.

Προσπαθώ να θυμηθώ το Μονοδένδρι. Είχα περάσει από κει πηγαίνοντας προς τη Σπάρτη. Με είχαν ζαλίσει οι γυμνές κορδέλλες.

28 Νοέμβρη 1943

Ήρθε κάποιος από τη Σπάρτη. Τον άκουσα ώρες να μιλάει για τον θάνατο του Ανθρώπου. Οι θρύλοι γεμίζουν την ατμόσφαιρα. Τούτο όμως είναι ιστορία. Οι Γερμανοί την τελευταία στιγμή σεβάστηκαν τον εξαιρετικό επιστήμονα και τούδωσαν χάρη. Ο Καρβούνης παρακάλεσε να δοθεί η δική του χάρη σ’ ένα από τους τέσσερις Τζιβανόπουλους. Να μη κλάψει η μάνα τέσσερις γιους μαζί. (Για πολύ καιρό η κυρία Τζιβανοπούλου έστρωνε το πρωί τα κρεβάτια των γιων της και τα ξέστρωνε το βράδυ). Ο γερμανός αρνήθηκε. Τότε ο Καρβούνης επαναστάτησε.

-Είστε ένας λαός βάρβαρος, είπε στον αξιωματικό, σε τέλεια γερμανικά. Ντρέπομαι που σπατάλησα οχτώ χρόνια στον τόπο σας. Οχτώ χρόνια πεταμένα, χαμένα.

Ο γερμανός θύμωσε, κοκκίνισε και με όλη τη δύναμή του τον χτύπησε με το κοντάκι του όπλου του.

ΙΩΑΝΝΑ ΤΣΑΤΣΟΥ “ΚΥΔΑΘΗΝΑΙΩΝ 9″ Εκδόσεις ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ / ΕΥΘΥΝΗ